معرفی کتاب (مقتل الحسین شیخ صدوق)

 

مقتل الحسین شیخ صدوق، مقتلی مفقود شده در کوچه پس کوچه های تاریخ

أبو جعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، ملقب به شیخ صدوق، یکی از دانشمندان بزرگ و پرکار شیعی در قرن چهارم و بعد از آن می باشد. شیخ صدوق دارای آثار زیادی(۲۵۰ کتاب) در موضوعات مختلف است که متاسفانه امروزه تعداد کمی(چهارده کتاب) از آن ها در دسترس می باشند.

در میان کتاب‌هاى مفقود شیخ صدوق، کتابى نیز به نام مقتل الحسین (ع) نام برده شده است[1]. با وجود در دسترس نبودن این اثر، می توان آن را تالیفی دارای اهمیت و ویژگی های خاص دانست. از جمله ویژگی های اثر مذکور می توان به موارد زیر اشاره داشت:

1. با توجه به سبک نگارش شیخ صدوق که آثار او تماما برگرفته از روایات معصومین(ع) می باشد باید این اثر را نیز اثری روایی دانست که روایات مربوط به شهادت سید الشهداء(ع) و حوادث پیرامون آن را گردآوری کرده است.
2. با توجه به ویژگی قبلی و روش نگارش شیخ، باید احتمال قوی داد که هیچ مطلبی افزون بر متن روایت نباید در این کتاب موجود باشد؛ مطالبی چون اظهار نظر شخصی، تفسیر مطالب و نظایر آن ها.
3. بر اساس آثار دیگر شیخ، علی القاعده ضبط احادیث باید با سلسله سند و ثبت دقیق نام راویان باشد که این کار باعث اعتبار احادیث نقل شده می شود.
4. با توجه به زمان حیات شیخ(قرن چهارم) این اثر یکی از نزدیک ترین منابع به عصر معصومین و یکی از قدیمی ترین مقاتل بوده است.

 

با توجه به این که این اثر حداقل تا قرن ششم در دسترس و مورد استفاده دانشمندان بوده است، با وجود مفقود شدن آن مطمئنا در آثار دیگر مقتل نویسان و مورخین مورد استفاده قرار گرفته و بخش هایی از آن به دست ما رسیده است و حتی شاید بتوان مقتل مشهور لهوف سید ابن طاووس را متاثر از آن دانست و مقتل الحسین شیخ صدوق را به عنوان یکی از منابع آن مطرح کرد. یکی از محققین که به منبع شناسی کتب لهوف پرداخته است با طرح این مطلب و رد این ادعا که لهوف برگرفته از مثیر الاحزان ابن نما که هم عصر او است باشد، می نویسد:

«مطالب مثیر الاحزان و لهوف هر چند شباهت زیادی با یکدیگر دارند، در هر یک، زیاده و نقصانی نسبت به یکدیگر وجود دارد که خواننده به اطمینان می رسد که دو متن از یکدیگر گرفته نشده اند؛ بلکه این تفاوت ها نشان دهنده امر دیگری است و آن این که هر دو نویسنده از متن سومی اخذ کرده اند. متن سوم اگر چه در اصل بخش هایی از کتاب الفتوح ابن اعثم و پس از آن مقتل خوارزمی است، شواهد نشان می دهد که واسطه ای در میان بوده است، یعنی مؤلفان لهوف و مثیرالاحزان با استفاده از کتاب دیگری که متأثر از ابن اعثم و منابعی چون مقتل شیخ صدوق بوده، کتاب خود را تدوین کرده اند[2].»

اما آنچه مستقیما از نگارش شیخ صدوق درباره واقعه عاشورا و مباحث مربوط به آن به جای مانده، سه مجلس از مجالس کتاب الامالی ایشان است که به این موضوع پرداخته است؛ این مجالس عبارتند از مجلس نوزدهم، مجلس سی ام و مجلس سی و یکم.

 

---

[1]  خود شیخ در چند جا از این اثر یاد کرده است از جمله: الخصال، ج‏1، ص 68

[2] صادقی کاشانی، مصطفی، تصحیح و منبع شناسی کتاب الملهوف سید ابن طاووس، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ص49

تقویم شیعه (12 محرم)

 

حوادث دوازدهم محرم:

 

• دفن شهدای کربلا(61 هجری)
• ورود اهل بیت(ع) به کوفه(61 هجری)
• دفن اجساد مطهر شهدای کربلا در شب دوازدهم(61 هجری)
• شهادت حضرت اما سجاد(ع)بنا بر روایتی(95 هجری)
• وفات شیخ صفی الدین اردبیلی عارف بزرگ عصر صفوی(735 هجری)

تقویم شیعه (11 محرم)

 

اتفاقات یازدهم محرم:

 

• حرکت کاروان اسرا از کربلا به سمت کوفه(61 هجری)
• تشکیل مجلس ابن زیاد در کوفه و جسارت به رأس مطهر سید الشهداء(ع)(61 هجری)

 

ثواب گریستن بر مصائب اهل بیت و امام حسین(علیه السلام)

حَدَّثَنِی الْحَسَنُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع یَقُولُ‏:

أَیُّمَا مُؤْمِنٍ دَمَعَتْ عَیْنَاهُ لِقَتْلِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍ ‏(ع) دَمْعَةً، حَتَّى تَسِیلَ عَلَى خَدِّهِ، بَوَّأَهُ اللَّهُ بِهَا فِی الْجَنَّةِ، غُرَفاً یَسْکُنُهَا أَحْقَاباً؛ وَ أَیُّمَا مُؤْمِنٍ دَمَعَتْ عَیْنَاهُ حَتَّى تَسِیلَ عَلَى خَدِّهِ فِینَا- لِأَذًى مَسَّنَا مِنْ عَدُوِّنَا فِی الدُّنْیَا، بَوَّأَهُ اللَّهُ بِهَا فِی الْجَنَّةِ مُبَوَّأَ صِدْقٍ؛ وَ أَیُّمَا مُؤْمِنٍ مَسَّهُ أَذًى فِینَا، فَدَمَعَتْ عَیْنَاهُ حَتَّى تَسِیلَ عَلَى خَدِّهِ مِنْ مَضَاضَةِ مَا أُوذِیَ فِینَا، صَرَفَ اللَّهُ عَنْ وَجْهِهِ الْأَذَى وَ آمَنَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مِنْ سَخَطِهِ وَ النَّارِ.[1]

حضرت علىّ بن ابى الحسن علیهما السّلام مى ‏فرمودند:

هر مؤمنى که بخاطر شهادت حسن بن علىّ علیهما السّلام گریه کند تا اشکش بر گونه ‏هایش جاری گردد خداوند منّان غرفه‏ اى در بهشت به او دهد که مدّت‏ ها در آن ساکن گردد؛ و هر مؤمنى بخاطر ایذاء و آزارى که از دشمنان ما در دنیا به ما رسیده گریه کند تا اشکش بر گونه‏ هایش جارى شود خداوند متعال در بهشت به او جایگاه شایسته‏ اى دهد؛ و هر مؤمنى در راه ما اذیت و آزارى به او رسد پس بگرید تا اشکش بر گونه‏ هایش جارى گردد خداوند متعال آزار و ناراحتى را از او بگرداند و در روز قیامت از غضب و آتش دوزخ در امانش قرار دهد.[2]

 

---

[1] ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، 1جلد، دار المرتضویة - نجف اشرف، چاپ: اول، 1356ش، النص، ص100 و ابن بابویه، محمد بن على، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، 1جلد، دار الشریف الرضی للنشر - قم، چاپ: دوم، 1406 ق، النص، ص83

[2] ابن قولویه، جعفر بن محمد - ذهنى تهرانى، محمد جواد، کامل الزیارات / ترجمه ذهنى تهرانى، 1جلد، انتشارات پیام حق - تهران، چاپ: اول، 1377 ش، ص323

ورود اهل بیت به کربلا

 

کاروان سلاله های خدا
کاروان امام عاشورا

کاروان بهشتیان زمین
کاروان فرشتگان سما

یکی از نوکرانشان جبریل
یکی از چاکرانشان حوا

گوشه ای از صدایشان داوود
نفسی از دعایشان عیسی

نوجوانانشان چو اسماعیل
پیرمردانشان خلیل آسا

زائر اشک هایشان باران
تشنه مشک هایشان دریا

همه آیات سوره مریم
همه چون کاف و ها و یا و الی

یوسفان عشیره حیدر
مریمان قبیله زهرا

کعبه می بیند و طواف ملک
چشم تا کار می کند اینجا

کشتگان حوادث امروز
صاحبان شفاعت فردا

تا به حالا ندیده هیچ کسی
این همه آفتاب در یکجا

هر دلی با دلی گره خورده است
همه مجنون صفت، همه لیلا

دارد این کاروان صحرائی
دخترانی عفیفه و نوپا

همه با احترام و با معجر
همه در پرده های حجب و حیا

پرده را از مقابل محمل
باد حتی نمی برد بالا

‏دور تا دورشان بنی هاشم
تحت فرمان حضرت سقا

پای علیا مخدره زینب
روی زانوی اکبر لیلا

از غروب مدینه می آیند
در زمینی به نام کرب و بلا

می رسیدند و یاد می کردند
از سر و طشت و حضرت یحیی

حق نگهدار این همه مجنون
حق نگهدار این همه لیلا

 

     علی اکبر لطیفیان    

سلام بر محرم

 

أَلسَّلامُ عَلَى الْحُسَیْنِ الَّذی سَمَحَتْ نَفْسُهُ بِمُهْجَتِهِ
سلام بر حسین که جانش را تقدیم نمود

أَلسَّلامُ عَلى مَنْ أَطاعَ اللهَ فی سِـرِّهِ وَ عَلانِـیَـتِـهِ
سلام بر آن کسى که در نهان و آشکار خدا را اطاعت نمود

أَلسَّلامُ عَلى مَنْ جَعَلَ اللهُ الشّـِفآءَ فی تُرْبَتِهِ
سلام بر آن کسى که خداوند شفا را در خاک قبر او قرار داد

أَلسَّلامُ عَلى مَنِ الاْجابَـهُ تَحْتَ قُـبَّـتِهِ
سلام بر آن کسى که (محلِ) اجابت دعا در زیر بارگاه اوست

أَلسَّلامُ عَلى مَنِ الاْ ئِـمَّـهُ مِنْ ذُرِّیَّـتِـهِ
سلام بر آن کسى که امامان از نسل اویند

أَلسَّلامُ عَلَى الْمُرَمَّلِ بِالدِّمآءِ
سلام بر آن آغشته به خون

أَلسَّلامُ عَلَى الْمَهْتُوکِ الْخِبآءِ
سلام بر آن‌که (حُرمت) خیمه گاهش دریده شد

أَلسَّلامُ عَلى غَریبِ الْغُرَبآءِ
سلام بر غریب غریبان

أَلسَّلامُ عَلى شَهیدِ الشُّهَدآءِ

سلام بر شهید شهیدان

أَلسَّلامُ عَلى قَتیلِ الاْدْعِیآءِ

سلام بر مقتول دشمنان