مقتل الحسین شیخ صدوق، مقتلی مفقود شده در کوچه پس کوچه های تاریخ
أبو جعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، ملقب به شیخ صدوق، یکی از دانشمندان بزرگ و پرکار شیعی در قرن چهارم و بعد از آن می باشد. شیخ صدوق دارای آثار زیادی(۲۵۰ کتاب) در موضوعات مختلف است که متاسفانه امروزه تعداد کمی(چهارده کتاب) از آن ها در دسترس می باشند.
در میان کتاب‌هاى مفقود شیخ صدوق، کتابى نیز به نام مقتل الحسین (ع) نام برده شده است[1]. با وجود در دسترس نبودن این اثر، می توان آن را تالیفی دارای اهمیت و ویژگی های خاص دانست. از جمله ویژگی های اثر مذکور می توان به موارد زیر اشاره داشت:
- با توجه به سبک نگارش شیخ صدوق که آثار او تماما برگرفته از روایات معصومین(ع) می باشد باید این اثر را نیز اثری روایی دانست که روایات مربوط به شهادت سید الشهداء(ع) و حوادث پیرامون آن را گردآوری کرده است.
- با توجه به ویژگی قبلی و روش نگارش شیخ، باید احتمال قوی داد که هیچ مطلبی افزون بر متن روایت نباید در این کتاب موجود باشد؛ مطالبی چون اظهار نظر شخصی، تفسیر مطالب و نظایر آن ها.
- بر اساس آثار دیگر شیخ، علی القاعده ضبط احادیث باید با سلسله سند و ثبت دقیق نام راویان باشد که این کار باعث اعتبار احادیث نقل شده می شود.
- با توجه به زمان حیات شیخ(قرن چهارم) این اثر یکی از نزدیک ترین منابع به عصر معصومین و یکی از قدیمی ترین مقاتل بوده است.
با توجه به این که این اثر حداقل تا قرن ششم در دسترس و مورد استفاده دانشمندان بوده است، با وجود مفقود شدن آن مطمئنا در آثار دیگر مقتل نویسان و مورخین مورد استفاده قرار گرفته و بخش هایی از آن به دست ما رسیده است و حتی شاید بتوان مقتل مشهور لهوف سید ابن طاووس را متاثر از آن دانست و مقتل الحسین شیخ صدوق را به عنوان یکی از منابع آن مطرح کرد. یکی از محققین که به منبع شناسی کتب لهوف پرداخته است با طرح این مطلب و رد این ادعا که لهوف برگرفته از مثیر الاحزان ابن نما که هم عصر او است باشد، می نویسد:
«مطالب مثیر الاحزان و لهوف هر چند شباهت زیادی با یکدیگر دارند، در هر یک، زیاده و نقصانی نسبت به یکدیگر وجود دارد که خواننده به اطمینان می رسد که دو متن از یکدیگر گرفته نشده اند؛ بلکه این تفاوت ها نشان دهنده امر دیگری است و آن این که هر دو نویسنده از متن سومی اخذ کرده اند. متن سوم اگر چه در اصل بخش هایی از کتاب الفتوح ابن اعثم و پس از آن مقتل خوارزمی است، شواهد نشان می دهد که واسطه ای در میان بوده است، یعنی مؤلفان لهوف و مثیرالاحزان با استفاده از کتاب دیگری که متأثر از ابن اعثم و منابعی چون مقتل شیخ صدوق بوده، کتاب خود را تدوین کرده اند[2].»
اما آنچه مستقیما از نگارش شیخ صدوق درباره واقعه عاشورا و مباحث مربوط به آن به جای مانده، سه مجلس از مجالس کتاب الامالی ایشان است که به این موضوع پرداخته است؛ این مجالس عبارتند از مجلس نوزدهم، مجلس سی ام و مجلس سی و یکم.
